Dit is hoe seksistische grapjes leiden tot femicide
In Roddelpraat zegt Jan Roos niet te begrijpen hoe zijn grapjes over Isabeau Genee samenhangen met femicide. Daarom leggen wij uit hoe seksistische grapjes uiteindelijk kunnen leiden tot femicide.
Trigger warning: seksisme, femicide, misogynie
Afgelopen week ontstond er ophef in podcast-land. Tijdens een aflevering van de podcast Roddelpraat van Jan Roos en Dennis Schouten, praatten de twee over Isabeau Genee; de 16-jarige dochter van Wilfred Genee. Het fragment zorgde voor een storm aan backlash. Want waarom praatten deze kerels over het lichaam van een minderjarige? Er werden verschillende videos gemaakt die bespraken waarom dit echt niet kan – inclusief een video van De Marker waarin dit gedrag gelinkt wordt aan het probleem waar heel Nederland mee bezig is: femicide.
Gister plaatste Roddelpraat een nieuwe video waarin zij reageren op de backlash. Met daarin een tirade van Jan Roos over hoe belachelijk het is dat hij nu verantwoordelijk wordt gehouden voor iets waar hij – volgens hem – niets mee te maken heeft. Namelijk de moord op vrouwen omdat ze vrouw zijn.
En dat is een sentiment wat onder Nederlandse mannen wel vaker voorkomt: zij hebben een vrouw nog nooit kwaad gedaan dus hoe kunnen hun acties samenhangen met zo’n gruwelijke daad? Dat gaan wij je uitleggen.
Man-vrouw verschillen seksueel geweld
In de reactievideo van De Marker wordt de piramide van seksueel geweld benoemd. Dit is een model dat laat zien hoe een verschrikkelijke daad als femicide steunt op verschillende gedragingen en houdingen die aan de bodem van die piramide staan.
Dit gaat van redelijk ‘onschuldig’ gedrag naar bijvoorbeeld stalking of aanranding. De volgende stap is dan bijvoorbeeld verkrachting. En uiteindelijk wordt seksueel geweld zo erg dat we uitkomen bij de top van de piramide: femicide.
Er is een reden waarom er een term bestaat die specifiek gebruikt wordt om de moord op vrouwen te beschrijven. Vrouwen worden namelijk nog altijd vaker het slachtoffer van seksueel geweld; 1 op de 8 vrouwen tegenover 1 op de 25 mannen. En de daders van seksueel geweld tegen vrouwen zijn nog altijd voornamelijk mannen.
Dit heeft allemaal te maken met de positie van de vrouw in onze samenleving. Om dit uit te leggen moeten we eerst kijken naar genderongelijkheid en traditionele man/vrouw verhoudingen – twee dingen die aan de basis van seksueel geweld liggen.
seksistische grapjes en genderongelijkheid
Genderongelijkheid – het verschil in gelijkheid tussen mannen en vrouwen – ontstond voornamelijk in de tijd van de landbouwrevolutie; toen mensen zich op vaste plekken gingen vestigen. Mannen gingen op het land werken terwijl vrouwen in huis moesten blijven met de kinderen.
In de tijd van de jager-verzamelaars, de periode voor de landbouwrevolutie, waren de genderrollen minder strak verdeeld. De landbouwrevolutie wordt dan ook vaak genoemd als een van de key events in het ontstaan van het patriarchaat; een samenleving waar mannen de macht hebben.
De ongelijkheid tussen mannen en vrouwen groeide door de geschiedenis heen om verschillende redenen. De kerk en de bijbel spelen hier ook een grote rol in. Hierin werd de lagere positie van de vrouw namelijk extra bevestigd. Dit gebeurde door haar vanaf het begin van de mensheid ondergeschikt te maken: Eva is gemaakt van de rib van Adam.
In Nederland waren we vanaf de Middeleeuwen ook voornamelijk Christelijk. En dat betekent dat genderongelijkheid in onze maatschappij mede door de kerk versterkt werd. Dit had gevolgen voor de positie van de vrouw in de huidige eeuw.
Genderongelijkheid in Nederland
Tot de 19e eeuw stonden voornamelijk mannen aan het hoofd van organisaties, bedrijven en landen. Zij hadden de meeste rechten in de maatschappij. Ze mochten studeren, ze hadden stemrecht en ze werden betaald voor hun werk.
Ondertussen werden vrouwen vooral neergezet als onwetend en minderwaardig, en mochten daarom ook niks. Vrouwen werden op alle vlakken minder serieus genomen en de ontevredenheid onder vrouwen groeide. Dat leidde in 1870 tot de eerste feministische golf die uiteindelijk eindigde met het vrouwenkiesrecht in 1919.
Maar de positie van de vrouw in de samenleving was nog steeds ondergeschikt. En het sentiment richting vrouwen bevestigde dat. Zo was het nog steeds not done voor vrouwen om buitenshuis te werken en moest de vrouw zich – onbetaald – richten op het gezin. Mocht de vrouw wel aan het werk willen als bijvoorbeeld onderwijzeres of ambtenares, dan werd zij ‘eervol’ ontslagen zodra ze trouwde met een man.
Ook was de ‘Wet handelingsonbekwaamheid’ nog van kracht. Deze wet stelde dat getrouwde vrouwen geen geld mochten uitgeven zonder de toestemming van hun man. Deze vormen van ongelijkheid leidden in de jaren ’60 tot de tweede feministische golf; een golf waarbij gestreden werd voor gelijkheid in het onderwijs, arbeid en de politiek.
Daarnaast werd gestreden voor het recht op abortus en gendergelijkheid in de maatschappij. Dit zorgde ervoor dat vrouwen betaald mochten werken, meer zelfbeschikking kregen en dat ze bijvoorbeeld zelf een bankrekening mochten openen zonder toestemming van hun man.
Maar zelfs tot 1971 stond nog in het wetboek dat de man het “hoofd van de echtvereniging” was en dat vrouwen “gehoorzaamheid verschuldigd” waren.
Seksistische grappen in modern nederland
De ongelijkheid tussen vrouwen en mannen bleef dus, ondanks de verschillende feministische golven, bestaan. Dat komt omdat het gaat om een combinatie van ideeën, houdingen, overtuigingen en gedrag die dus al duizenden jaren ingebakken zitten en van generatie op generatie worden doorgegeven als ‘normaal’ onderdeel van de samenleving.
Deze ongelijkheid speelt zelfs nog in onze huidige samenleving. Niet alleen op het gebied van ongelijke behandeling in bijvoorbeeld het bedrijfsleven, maar ook de houding van de maatschappij richting mensen van verschillende genders.
Genderongelijkheid wordt wereldwijd zelfs steeds meer ‘mainstream’ door influencers en mediapersoonlijkheden die content maken die de ongelijke verhouding tussen mannen en vrouwen bevestigen en versterken. Een goed voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld Andrew Tate en de manosphere; content waarin de ongelijkheid tussen vrouwen en mannen centraal staat, gevierd wordt, en juist ook aangemoedigd.
Zo zegt Tate dat “de waarde van vrouwen wordt bepaald door haar vermogen om een man te bevredigen en tevredenstellen” en zegt hij dat “vrouwen behoefte aan leiding [hebben]. Ze verlangen naar een sterke, dominante man die hen begeleidt.” In Nederland kijken jongens en jonge mannen ook naar videos van Andrew Tate en nemen dit soort ideeën over.
En dat beïnvloedt de dagelijkse realiteit van veel vrouwen. Zo bestaan er nog steeds seksistische vooroordelen en stereotypen over wat vrouwen wel of niet zouden kunnen en worden veel vrouwen nog afgerekend op het feit dat ze vrouw zijn.
De loonkloof, de orgasmekloof en de stresskloof zijn hier een goed voorbeeld van.
Seksistische grapjes versterken ongelijkheid
Maar ook seksistische grapjes spelen hierin een rol. Want seksistische grapjes ontstaan vanuit die vooroordelen over vrouwen. In dit soort grapjes is de punchline vaak indirect of direct dat vrouwen minderwaardig zijn. Of ze bevestigen bestaande stereotypes over vrouwen. Wat dan weer de genderongelijkheid in de samenleving versterkt.
Wanneer de samenleving al gelooft dat vrouwen niet serieus genomen hoeven te worden, dat ze altijd ‘aandacht’ vragen, alleen maar geven om uiterlijk, en totaal niet intelligent zijn, dan bevestigen seksistische grapjes over die onderwerpen dit sentiment.
Maar dit gaat verder dan seksistische grapjes. Zo worden bekende vrouwen ook vaak anders benaderd dan mannen. Vrouwen in de politiek worden op alle mogelijke manieren bekritiseerd, zangeressen worden seksistisch besproken in talkshows en vrouwen op het internet wordt vertelt om ‘de was te gaan doen’ om ze de mond te snoeren.
Alles wat vrouwen doen – en wat wordt gezien als ‘feminine’ of ‘vrouw-eigen’ – wordt belachelijk gemaakt zodat de maatschappij nog meer bevestigd wordt in het idee wat al bestaat; namelijk dat vrouwen minderwaardig zijn, hun mond moeten houden en lekker met make-up moeten gaan spelen.
Seksistische grapjes leiden naar misogynie
Maar deze ongelijkheid voedt ook een onderliggend, duister probleem. Namelijk misogynie. Misogynie is een extreme vorm van seksisme: niet alleen discrimineer je tegen vrouwen, je vindt ook dat vrouwen jou als man iets verschuldigd zijn. Je ziet een vrouw als een object dat bestaat om jou te dienen. Vrouwen zijn geen mensen; ze moeten beheerst en gecontroleerd worden. Ze zijn je bezit. Zoals ze dat vroeger ook, door middel van het huwelijk, letterlijk waren.
Wanneer je misogyne overtuigingen hebt, dan geloof je dus ook bewust in het idee dat vrouwen minderwaardig zijn. Geen onbewuste grapjes gebaseerd op wat in een samenleving nu eenmaal ‘normaal’ is, maar schadelijke overtuigingen over vrouwen en man-vrouw relaties. En die overtuigingen kunnen leiden tot bijvoorbeeld seksueel geweld. Omdat jij mag pakken wat jou toekomt. En vrouwen zijn toch geen mensen dus who cares
Misogynie komt voort uit seksisme en is dus ook een direct gevolg van de seksistische ideeën die wij normaliseren in de samenleving – inclusief grapjes. Want voor een misogyne man die luistert naar een seksistisch grapje is dat geen grapje. Het is een bevestiging van wat hij al gelooft.
En wanneer daar geen pushback in komt en mensen dus nooit gecorrigeerd worden op hun uitspraken, kan het zo zijn dat seksistische mannen langzaam uitgroeien tot misogyne mannen. Of dat misogyne mannen uitgroeien tot gewelddadige moordenaars.
Een goed voorbeeld hiervan is koning van de incels Elliot Rodger die in een YouTube-video zei: “Ik [ga] het populairste studentenhuis van UCSB binnen en zal ik elke verwende, verwaande, blonde slet die ik daar aantref afmaken. Al die meisjes waar ik zo naar verlangde.”
Daarna schoot hij zeven mensen dood – inclusief zichzelf.
Genderongelijkheid en femicide
Femicide draait om misogynie: een vrouw wordt vermoord omdat zij een vrouw is. Want aan het ‘vrouw zijn’ hangen dus bepaalde verwachtingen vast die hun oorsprong vinden in seksisme. Dit kan gaan om de aandacht die een vrouw aan een man hoort te geven, het feit dat ze seks met hem hoort te hebben of wat zij wel of niet zou mogen doen, zeggen of dragen.
Zodra zij niet aan die verwachtingen voldoet, zorgt de man er door middel van geweld of intimidatie voor dat zij dit wel gaat doen. Lukt dit niet, dan kan het er uiteindelijk op uitlopen dat hij haar vermoord. Puur om het feit dat zij als vrouw niet voldoet aan zijn eisen van het ‘vrouw zijn’.
Een van de meest geregistreerde vormen van femicide is die gepleegd door (ex-)partners. Deze vorm van femicide verloopt vaak volgens een vast patroon van fases waarbij een op het eerste gezicht mooie relatie opeens veranderd naar een relatie vol met intiem terreur en fysiek of emotioneel geweld. Intiem terreur is een vorm van partnergeweld waarbij controle en dwang een grote rol spelen. Een vrouw wordt geïsoleerd en volledig afhankelijk gemaakt van haar partner.
De man ziet zijn partner als zijn eigendom en wil het liefst dat zij compleet onderdanig is aan hem – dit is een houding die overeenkomt met misogyne overtuigingen. De man wil controle houden en zodra hij het idee krijgt dat hij die controle kwijtraakt, gaat hij over op extreme maatregelen. Het gevaarlijkste moment voor een vrouw is dan ook het moment dat zij besluit om te vetrekken.
Femicide hangt dus direct samen met de genderongelijkheid in de maatschappij.
Seksistische grappen in roddelpraat
Maar wat heeft dit nou met Roddelpraat te maken? Zoals we eerder al aangaven komen seksistische grapjes voort uit de genderongelijkheid die ook in de Nederlandse samenleving nog luid en duidelijk aanwezig is.
Want: in een item waar een ‘scoop’ over Wilfred Genee gedeeld zou worden, wordt maar korte tijd over Wilfred zelf gepraat. Het grootste gedeelte van de tijd gaat het over Isabeau – het 16-jarige meisje wiens borsten uitvoerig werden besproken.
De mannen hebben het over hoe de vrouwen in het gezin van Wilfred “allemaal een carrière in de media willen” (kortom: ze willen “aandacht”) terwijl ze volgens Jan “geen talent” hebben. Hij noemt Isabeau meteen een “verschrikkelijk kind” en doet een imitatie van haar accent waarbij hij duidelijk het bekende ‘hockeymeisje’ neerbuigend nadoet en haar “Isabeautje” noemt.
Dan volgt een tirade over de “getalenteerde punten” van Isabeau Genee die “in dat bh’tje van d’r” zitten. De volwassen mannen praten over de videos van Isabeau waarin zij “niets anders doet dan met haar tietjes schudden op TikTok en dan heel slecht mee-playbacken met dat hele vervelende kleine mondje van d’r”.
In het fragment zegt Jan Roos dat het “van belang” is om over de “tieten van een 16-jarig meisje te praten”. Waarom dat van belang is komt niet meer terug.
Hij noemt Marianne Zwagerman trouwens ook nog een “oude graftak” (Marianne is maar 7 jaar ouder dan Jan) en een “wijfie”.
Seksistische grappen leiden tot femicide
Dit podcast-fragment zit vol met seksistische opmerkingen en grapjes waarin vrouwen en meisjes neergezet worden als types die niks kunnen behalve zichzelf te koop zetten. Alles wat ze doen of zeggen is “vervelend” en teveel – al helemaal als het niet past binnen de verwachtingen die deze volwassen mannen hebben van meisjes van 16.
En zodra ze de 50 voorbij zijn, zijn vrouwen volgens de 49-jarige Jan Roos dus “oude graftakken”.
Los van het feit dat het überhaupt problematisch (en smerig) is om een meisje van 16 te objectiveren en seksualiseren – dansen terwijl je borsten hebt is namelijk niet “met haar tietjes schudden”; het is niet inherent seksueel om te dansen, borsten te hebben of laag uitgesneden topjes te dragen – is dit precies wat bijdraagt aan het normaliseren van seksisme in de maatschappij.
Want de mannen in machtspositie; Jan Roos en Dennis Schouten, lachen. En daarom lachen de 300.000 abonnees die hen op een voetstuk plaatsen, mee.
Waardoor de schadelijkheid van de onderliggende boodschap van de opmerkingen die ze maken – namelijk dat vrouwen en meisjes minderwaardig zijn en zomaar geseksualiseerd mogen worden – letterlijk weggelachen wordt.
We moeten seksistische grappen veroordelen
Het normaliseren van dit soort opmerkingen leidt dan weer tot misogynie wat dan weer leidt tot seksueel geweld tegen vrouwen. De mannen die naar deze podcast luisteren voelen zich hierdoor namelijk gerechtvaardigd in hun seksistische en misogyne overtuigingen over vrouwen. Overtuigingen die ze daarom nooit bevragen en veranderen.
En dat geldt niet alleen voor Roddelpraat. Het geldt voor alle uitingen van seksisme en misogynie in de maatschappij. Van de media tot de werkvloer en van de politiek tot de huiskamer.
Dat betekent niet dat iedereen ‘gecancelled’ moet worden. Maar wel dat mannen in een machtspositie de verantwoordelijkheid moeten nemen over de invloed die zij mogelijk hebben. En dat uitspraken als die van Jan Roos en Dennis Schouten dus veroordeeld mogen worden. En dat mannen elkaar ook aanspreken om het beter te doen.
Wanneer wij als maatschappij seksisme blijven normaliseren – en zelfs belonen met volgers en geld – dan brengt dat de veiligheid van vrouwen in gevaar. Als we echt zo serieus zijn over het bestrijden van femicide, dan moeten we ook seksisme en misogynie aan gaan pakken.
Want zolang we het weg blijven lachen en weg blijven kijken, wordt de Nederlandse maatschappij met elk grapje weer een stukje gevaarlijker voor de vrouwen die erin leven.
Image by: Freepik
Source: Orange the World, College voor de Rechten van de Mens, United Nations, Scientias, Humanistisch Verbond, Paleis het Loo, Historiek, Literatuur-geschiedenis, BBC, ActionAid, Amnesty International, VNG, Rosa, Movisie,
DIT IS FRIEQUE
FRIEQUE is een nieuw platform, magazine en community voor iedereen die trots is anders te zijn. We geven niet om clout: wij doen wat we doen omdat het juist is en omdat we de wereld een stukje beter willen maken.
- 00Days
- 00Hours
- 00Minutes
- 00Seconds